ASGARİ GEÇİM İNDİRİMİNİ ÖZLÜYOR MUYUZ?
Yusuf Cihad DEMET
ASGARİ GEÇİM İNDİRİMİNİ ÖZLÜYOR MUYUZ?
Yusuf Cihad DEMET / Vergi Müfettişi
Asgari ücretin yıllık brüt tutarı üzerinden hesaplanan ve ücret geliri elde eden mükelleflerin şahsi ve ailevi durumlarını dikkate alarak ücretleri üzerinden ödemeleri gereken gelir vergisinin bir kısmını iade almalarına olanak sağlayan asgari geçim indirimi müessesesi (AGİ), 25.12.2021 tarih ve 31700 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanarak yürürlüğe giren 7349 sayılı Gelir Vergisi Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile kaldırılmış, yerine ise Asgari Ücrete isabet eden kısım kadar gelir vergisi ve damga vergisi istisnası getirilmişti.
Bir taraftan şahsi ve ailevi farklılıkları dikkate alması sebebiyle daha çok gelire ihtiyacı olana daha fazla vergi avantajı sağlayan AGİ uygulaması kaldırılırken diğer taraftan şahsi ve ailevi durumları dikkate almaksızın tüm ücretlilere eşit bir şekilde vergi avantajı sağlayan asgari ücret istisnası getirilmiş olup bu sayede de hem asgari ücretlilerin üzerindeki gelir vergisi ve damga vergisi yükü sıfırlanmış hem de kamu ve özel sektörde asgari ücretin üzerinde gelir elde eden ücretlilere asgari ücret tutarına isabet eden kısım kadar gelir vergisi ve damga vergisi istisnası getirilmiştir.
Bir an için böyle bir değişikliğin olmadığını, AGİ uygulamasının devam ettiğini ve asgari ücret istisnasının olmadığını düşünsek acaba 2024 yılında ücretlilerin elde edeceği vergisel avantaj nasıl olurdu? Gelin bir analize tabi tutalım.
Asgari Ücret İstisnasının Avantajı
|
2024 Yılı |
Asgari Ücretin Gelir Vergisi Matrahı (Aylık Net Asgari Ücret) (A) |
Gelir Vergisi Oranı (B) |
Asgari Ücretin Aylık Net Tutarına Aylar İtibariyle Uygulanacak Gelir Vergisi İstisnası (C)= (A) x (B) |
Asgari Ücretin Damga Vergisi Matrahı (Aylık Brüt Asgari Ücret) (Ç) |
Damga Vergisi Oranı (D) |
Asgari Ücretin Aylık Brüt Tutarına Aylar İtibariyle Uygulanacak Damga Vergisi İstisnası (E)= (Ç) x (D) |
Asgari Ücrete İsabet Eden Gelir Vergisi ve Damga Vergisi İstisnası Aylık Toplamı (F)=C+E |
|
Ocak |
17.002,12 |
15% |
2.550,32 |
20.002,50 |
0,00759 |
151,82 |
2.702,14 |
|
Şubat |
17.002,12 |
15% |
2.550,32 |
20.002,50 |
0,00759 |
151,82 |
2.702,14 |
|
Mart |
17.002,12 |
15% |
2.550,32 |
20.002,50 |
0,00759 |
151,82 |
2.702,14 |
|
Nisan |
17.002,12 |
15% |
2.550,32 |
20.002,50 |
0,00759 |
151,82 |
2.702,14 |
|
Mayıs |
17.002,12 |
15% |
2.550,32 |
20.002,50 |
0,00759 |
151,82 |
2.702,14 |
|
Haziran |
17.002,12 |
15% |
2.550,32 |
20.002,50 |
0,00759 |
151,82 |
2.702,14 |
|
Temmuz |
17.002,12 |
%15 ve %20 |
3.001,06 |
20.002,50 |
0,00759 |
151,82 |
3.152,88 |
|
Ağustos |
17.002,12 |
20% |
3.400,42 |
20.002,50 |
0,00759 |
151,82 |
3.552,24 |
|
Eylül |
17.002,12 |
20% |
3.400,42 |
20.002,50 |
0,00759 |
151,82 |
3.552,24 |
|
Ekim |
17.002,12 |
20% |
3.400,42 |
20.002,50 |
0,00759 |
151,82 |
3.552,24 |
|
Kasım |
17.002,12 |
20% |
3.400,42 |
20.002,50 |
0,00759 |
151,82 |
3.552,24 |
|
Aralık |
17.002,12 |
20% |
3.400,42 |
20.002,50 |
0,00759 |
151,82 |
3.552,24 |
Tablomuzun (F) sütununda yer alan gelir vergisi ve damga vergisi avantajının aritmetik ortalaması 3.093,91 TL’dir. Yani, 2024 yılında ücret geliri elde eden her bir mükellef eşit bir şekilde asgari ücret istisnasından her ay ortalama 3.093,91 TL avantaj sağlayacaktır.
AGİ Devam Etseydi
AGİ uygulaması kaldırılmasaydı; 2024 yılında geçerli olan brüt asgari ücret tutarı üzerinden hesaplanan ve şahsi/ailevi durumları farklı olan ücretlilerin elde edecekleri aylık gelir vergisi avantajı aşağıdaki tablodaki gibi olacaktı.
|
Ücretlinin Ailevi Durumu |
AGİ Oranı (A) |
2024 Yılı Asgari Ücretin Yıllık Brüt Tutarı (B) |
C=A*B |
GVK Md.103 İlk Gelir Dilimine İsabet Eden Gelir Vergisi Oranı (Ç) |
Yıllık AGİ Tutarı (D=Ç*C) |
Aylık AGİ Tutarı (E=D/12 AY) |
|
Bekar |
50% |
240.030,00 |
120.015,00 |
15% |
18.002,25 |
1.500,19 |
|
Evli, eşi çalışan |
50% |
240.030,00 |
120.015,00 |
15% |
18.002,25 |
1.500,19 |
|
(Bekar ya da Eşi Çalışan) ve tek çocuklu |
57,50% |
240.030,00 |
138.017,25 |
15% |
20.702,59 |
1.725,22 |
|
Evli, eşi çalışmayan |
60% |
240.030,00 |
144.018,00 |
15% |
21.602,70 |
1.800,23 |
|
(Bekar ya da Eşi Çalışan) ve iki çocuklu |
65% |
240.030,00 |
156.019,50 |
15% |
23.402,93 |
1.950,24 |
|
Evli, eşi çalışmayan, tek çocuklu |
67,50% |
240.030,00 |
162.020,25 |
15% |
24.303,04 |
2.025,25 |
|
Evli, eşi çalışmayan, iki çocuklu |
75% |
240.030,00 |
180.022,50 |
15% |
27.003,38 |
2.250,28 |
|
(Bekar ya da Eşi Çalışan) ve üç çocuklu |
75% |
240.030,00 |
180.022,50 |
15% |
27.003,38 |
2.250,28 |
|
(Bekar ya da Eşi Çalışan) ve dört çocuklu |
80% |
240.030,00 |
192.024,00 |
15% |
28.803,60 |
2.400,30 |
|
(Bekar ya da Eşi Çalışan) ve beş çocuklu |
85% |
240.030,00 |
204.025,50 |
15% |
30.603,83 |
2.550,32 |
|
Evli, eşi çalışmayan, üç çocuklu |
85% |
240.030,00 |
204.025,50 |
15% |
30.603,83 |
2.550,32 |
Artan AGİ oranlarının seyri ile elde edilen gelir vergisi avantajını karşılaştırdığımızda; 2024 yılında asgari ücret istisnası değil de AGİ uygulanmaya devam etseydi; aynı ücret düzeyinde çalışan “bekar” ya da “eşi çalışan ve çocuğu olmayan” bir ücretli aylık 1.500,19 TL gelir vergisi avantajı elde edecek iken, “(bekar ya da eşi çalışan) ve beş çocuklu” ya da “evli, eşi çalışmayan ve üç çocuklu” bir ücretli aylık 2.550,32 TL gelir vergisi avantajı elde edecekti.
Kıyaslama ve Net Katkı
2024 yılında eğer ki AGİ uygulaması devam etseydi her ay elde edilecek vergisel avantaj ile AGİ uygulamasının kaldırılıp yerine asgari ücrete isabet eden tutarda gelir vergisi ve damga vergisi istisnası getirilmesinin mevcut durumda sağladığı vergisel avantajı birbiriyle kıyaslayıp şahsi ve ailevi durumları birbirinden farklı olan ücretlilerin bu değişiklik nedeniyle 2024 yılında sağladığı net katkıyı tespit edelim.
|
Ücretlinin Ailevi Durumu |
Asgari Geçim İndirimi Uygulaması Kaldırılmasaydı Ücretlilerin Sağlayacağı Aylık Katkı (A) |
Gelir Vergisi ve Damga Vergisi İstisnasının Çalışanlara Sağladığı Ortalama Aylık Katkı (B) |
AGİ’ nin Kaldırılarak Yerine Asgari Ücret Tutarı Kadar Gelir Vergisi ve Damga Vergisi İstisnası Getirilmesinin Çalışanlara Sağladığı Aylık Ortalama NET Katkı (C) = (B) - (A) |
|
Bekar |
1.500,19 |
3.093,91 |
1.593,72 |
|
Evli, eşi çalışan |
1.500,19 |
3.093,91 |
1.593,72 |
|
(Bekar ya da Eşi Çalışan) ve tek çocuklu |
1.725,22 |
3.093,91 |
1.368,69 |
|
Evli, eşi çalışmayan |
1.800,23 |
3.093,91 |
1.293,68 |
|
(Bekar ya da Eşi Çalışan) ve iki çocuklu |
1.950,24 |
3.093,91 |
1.143,67 |
|
Evli, eşi çalışmayan, tek çocuklu |
2.025,25 |
3.093,91 |
1.068,66 |
|
Evli, eşi çalışmayan, iki çocuklu |
2.250,28 |
3.093,91 |
843,63 |
|
(Bekar ya da Eşi Çalışan) ve üç çocuklu |
2.250,28 |
3.093,91 |
843,63 |
|
(Bekar ya da Eşi Çalışan) ve dört çocuklu |
2.400,30 |
3.093,91 |
693,61 |
|
(Bekar ya da Eşi Çalışan) ve beş çocuklu |
2.550,32 |
3.093,91 |
543,59 |
|
Evli, eşi çalışmayan, üç çocuklu |
2.550,32 |
3.093,91 |
543,59 |
Vergide Adalet Yerine Eşitlik
Asgari ücrete isabet eden tutarda getirilen gelir vergisi ve damga vergisi istisnası ile birlikte asgari geçim indirimi uygulamasından vazgeçilmesi; şahsi ve ailevi durumları birbirinden farklı olan ücretlilere 2024 yılında 543,59 TL ile 1.593,72 TL aralığında net bir avantaj sağlamış olmakla birlikle gelire nispeten daha çok ihtiyacı olan (AGİ oranı %85 olan ücretliler) ücretlilere bu net katkı daha az, gelire nispeten daha az ihtiyacı olan (AGİ oranı %50 olan ücretliler) ücretlilere ise bu net katkı daha fazla gerçekleşmiştir.
Her ne kadar asgari ücrete isabet eden tutarda gelir vergisi ve damga vergisi istisnası AGİ uygulamasına kıyasla ücretlilere daha fazla vergi avantajı sağlamış olsa da; vergide adalet, yerini vergide eşitliğe bırakmıştır.
