KRİPTO VARLIKLAR VE KARA PARA AKLAMA: ZORLUKLAR ve MÜCADELE YÖNTEMLERİ

Kripto Varlıkları ve Kara Para Aklama Risklerini Anlamak

Kripto para birimleri ve diğer kripto varlıklar gibi kripto varlıklar son yıllarda önemli ölçüde popülerlik kazanmıştır. Kripto varlıkların merkezi olmayan yapısı ve işlemlerin anonim olarak gerçekleştirilebilmesi, kara para aklama faaliyetlerinde potansiyel kullanımlarına ilişkin endişeleri artırmıştır. Kripto varlıklar da dahil olmak üzere sanal para birimleri, anonimliği ve sınır ötesi işlemleri kolaylaştıran doğal özellikleri nedeniyle kara para aklamak için bir araç olarak kullanılabilmektedir. (Teichmann & Falker, 2020).  Kripto varlıkların artan popülaritesiyle birlikte, bu dijital para birimleri aracılığıyla kara para aklamak için kullanılan yöntemleri anlamak çok önemlidir. Yaygın yöntemlerden biri, potansiyel olarak tanımlanabilir kripto para fonlarını başkalarının fonlarıyla karıştıran ve fonların orijinal kaynağının izlenmesini zorlaştıran hizmetler olan "karıştırıcılar" veya "tumbler" kullanımıdır. Bir başka yöntem de, yasadışı fonları çeşitli kripto para birimlerine dönüştürmek için düzenlenmemiş kripto para borsalarının veya eşler arası platformların kullanılmasıdır, bu da yetkililerin fon akışını izlemesini zorlaştırmaktadır. Ayrıca, suçlular fonların kaynağını ve hedefini gizlemek için gizlilik odaklı kripto para birimlerinden ve anonimliği artırılmış tokenlerden de yararlanmaktadır. Bu yöntemleri anlamak, kripto varlıklarla ilişkili kara para aklama riskleriyle mücadele etmek için gereklidir. (Blanco, 2017)

Kripto Para Birimlerinin Yasadışı Finansal Faaliyetlerdeki Rolünün Araştırılması

Kripto para birimleri, anonimlik potansiyelleri ve sınır ötesi işlem kolaylıkları nedeniyle kara para aklama da dahil olmak üzere yasadışı finansal faaliyetlerle ilişkilendirilmiştir (Teichmann & Falker, 2020). Kripto para birimlerinin yasadışı finansal faaliyetleri kolaylaştırmada yarattığı potansiyel riskleri ve kırılganlıkları kabul etmek önemli olmakla birlikte, kripto para birimlerinin kara para aklama amacıyla kullanımının yaygın olarak düşünüldüğü kadar yaygın olmayabileceğini vurgulamak da çok önemlidir. Kripto varlıkları içeren kara para aklamayla etkin bir şekilde mücadele etmek için çeşitli tedbirler uygulanabilir:

v  Kripto para borsaları ve platformları için daha sıkı “Müşterini Tanı ve Kara Para Aklamayı Önleme” düzenlemelerinin uygulanması, kullanıcılarının kimliklerinin doğrulanması ve işlemlerinin izlenmesi,

v  Kripto para birimlerini içeren şüpheli işlemleri takip etmek ve araştırmak için düzenleyici kurumlar ve kolluk kuvvetleri arasında uluslararası işbirliğinin ve bilgi paylaşımının artırılması,

v  Kripto para işlemlerindeki kalıpları ve anormallikleri tespit etmek için gelişmiş analitik araçlar ve teknolojiler geliştirerek yetkililerin potansiyel kara para aklama faaliyetlerini belirlemelerine olanak sağlanması,

v  Kripto para birimlerini içeren kara para aklama riskleri konusunda kamu farkındalığının ve eğitiminin artırılması, bireylerin bilinçli kararlar almaları ve şüpheli faaliyetleri bildirmeleri için güçlendirilmesi.

v  Kara para aklama için düzenlenmemiş platformların kullanılmasını önlemek için kripto para borsalarında daha sıkı düzenlemeler ve gözetim uygulanması.

Ayrıca, düzenleyici kurumlar ve kripto para sektörü paydaşları arasındaki işbirliği, kara para aklamayı önlemek için standartlaştırılmış düzenlemeler ve en iyi uygulamaların oluşturulmasında çok önemlidir. Değişen pazar ve farklı alanlardaki düzenlemelerden yararlanma olasılığı, kripto varlıklarla kara para aklama ile mücadele için küresel işbirliğinin önemini vurgulamaktadır. Bununla birlikte, kripto para birimleri yasadışı faaliyetler için kullanılabilse de, bu noktada küresel finansal istikrar için önemli bir tehdit oluşturmadıklarını belirtmek önemlidir.

Kripto Varlıklar Aracılığıyla Kara Para Aklama Mekanizmaları

Kripto varlıklar aracılığıyla kara para aklama mekanizmaları birkaç adım içerir. İlk olarak, yasadışı fonlar Bitcoin veya Ethereum gibi popüler bir kripto para birimine dönüştürülür. Ardından, işlem izini gizlemek için fonlar birden fazla kripto para cüzdanı aracılığıyla aktarılır. (Nadkarni & Prügl, 2020) Son olarak, fonlar tekrar geleneksel para birimine dönüştürülür veya mal ve hizmet satın almak için kullanılır, bu da kökenlerinin izlenmesini zorlaştırır. Kripto varlıkları içeren kara para aklama ile mücadele etmek için uygulanabilecek yöntemler aşağıda özetlenmiştir:

Gelişmiş Durum Tespiti ve İşlem İzleme

Kripto varlıklar aracılığıyla kara para aklama ile etkin bir şekilde mücadele etmek için, gelişmiş durum tespiti ve işlem izleme şarttır. Kripto para borsaları ve platformları, kullanıcılarının kimliğini doğrulamak ve yasadışı faaliyetlerde bulunmadıklarından emin olmak için müşterini tanı prosedürlerini sağlam bir şekilde uygulamalıdır. Ayrıca, işlemlerin gerçek zamanlı olarak izlenmesi, şüpheli faaliyetlerin tespit edilmesine ve işaretlenmesine yardımcı olarak düzenleyici makamlar tarafından zamanında müdahale edilmesini sağlayabilir.

Teknoloji Uzmanlarıyla İşbirliği

Teknoloji uzmanları ve blok zinciri analistleri ile işbirliği, kolluk kuvvetlerinin ve düzenleyici kurumların yeteneklerini önemli ölçüde artırabilir. Yetkililer, gelişmiş blok zinciri analitik araçlarından ve uzmanlığından yararlanarak fon akışı hakkında bilgi edinebilir ve yasadışı faaliyetleri daha etkili bir şekilde ortaya çıkarabilir.

Gizlilik Odaklı Kripto Para Birimlerinin Düzenlenmesi

Gizlilik odaklı kripto paraların ve anonimliği artırılmış tokenlerin düzenlenmesi, kara para aklama risklerinin azaltılması açısından büyük önem taşımaktadır. Bu tür kripto paralar için açık kurallar ve gözetim oluşturulması, suçluları gizlilik özelliklerini yasadışı amaçlarla kullanmaktan caydırabilir.

Uluslararası Koordinasyon ve Standardizasyon

Kripto para birimlerinin sınır tanımayan yapısı göz önüne alındığında, düzenleyici tedbirlerin uluslararası koordinasyonu ve standardizasyonu zorunludur. Hükümetler, mali istihbarat birimleri ve kolluk kuvvetleri arasında küresel ölçekte işbirliği, kripto varlıklar aracılığıyla sınır ötesi kara para aklamanın yarattığı zorlukların üstesinden gelmek için gereklidir.

Araştırma ve Geliştirmenin Devamlılığı

Kripto para ve blok zinciri teknolojisi geliştikçe, kara para aklama tekniklerinin önüne geçmek için sürekli araştırma ve geliştirme çok önemlidir. Ortaya çıkan tehditlerle etkin bir şekilde mücadele etmek için kripto alanındaki yasadışı işlemlerin belirlenmesi ve izlenmesi için yenilikçi araçlara ve metodolojilere yatırım yapılması gerekmektedir.

Bu önlemlerin uygulanması ve paydaşlar arasında işbirliğinin teşvik edilmesiyle, kripto varlıklar yoluyla kara para aklama riskleri azaltılabilir ve daha güvenli ve emniyetli bir dijital finansal ekosisteme katkıda bulunulabilir.

Blockchain'de Yasadışı İşlemlerin İzini Sürmede Karşılaşılan Zorluklar

Blockchain teknolojisi yasadışı işlemlerin izini sürmek yetkililer için çeşitli zorluklar ortaya çıkarmaktadır: Bunlar aşağıdaki şekilde özetlenmiştir:

Takma Ad ve İşlemlerin Karmaşıklığı

Kripto para işlemlerinin takma ad niteliği ve blok zincirindeki karmaşık adres ve işlem ağı, yetkililerin yasadışı faaliyetlerin izini sürmesini zorlaştırmaktadır. Hesaplara kişisel tanımlayıcıların eklendiği geleneksel finansal işlemlerin aksine, kripto para işlemleri genellikle yalnızca alfanümerik[1] adreslerle tanımlanabilir ve bu da onları gerçek dünyadaki varlıklarla ilişkilendirmeyi zorlaştırır.

Kripto Teknolojisinin Hızlı Gelişimi

Kripto para teknolojisinin hızlı evrimi ve gizliliği artıran yeni özelliklerin ortaya çıkması, yetkililer için sürekli bir zorluk teşkil etmektedir. Suçlular yeni teknolojilere uyum sağladıkça ve faaliyetlerini gizlemek için yenilikçi yöntemlerden yararlandıkça, kolluk kuvvetleri ve düzenleyici kurumlar kripto varlıkların gelişen ortamına ayak uydurmak için yeteneklerini sürekli olarak güncellemelidir.

Sınır Ötesi Yetki Alanı Sorunları

Kripto para birimlerinin merkezi olmayan ve sınır ötesi yapısı, yetkililer için yabancı ülkelere ilişkin zorluklar ortaya çıkarmaktadır. Küresel ağlarda gerçekleşen ve birden fazla ülkeyi içeren işlemlerle, soruşturmaları ve yaptırım eylemlerini koordine etmek karmaşık ve zaman alıcı hale gelir ve genellikle yasadışı faaliyetlerin ele alınmasında gecikmelere yol açar.

Belirli Kripto Para Birimlerinin Sınırlı Şeffaflığı

Gizlilik odaklı bazı kripto para birimleri, işlemlerin şeffaflığını sınırlayan gelişmiş anonimlik özellikleri sunarak, yetkililer için yasadışı finansal faaliyetlerin izlenmesi ve tespit edilmesinde önemli zorluklar ortaya çıkarmaktadır. Bu ağlardaki fon akışına ilişkin görünürlük eksikliği, geleneksel soruşturma çabalarını engellemekte ve ilgili riskleri ele almak için yenilikçi yaklaşımlar gerektirmektedir.

Blok Zinciri Analizinin Karmaşıklığı

Blok zinciri verilerinin analiz edilmesi ve yorumlanması özel uzmanlık ve gelişmiş analitik araçlar gerektirir. Karıştırıcılar, tumblerlar ve diğer gizleme tekniklerinin kullanımı da dahil olmak üzere blok zinciri işlemlerinin karmaşık yapısı, yasadışı işlemlerin etkili bir şekilde izini sürmek ve kara para aklama planlarını çözmek için yetkililerden yüksek düzeyde teknik yeterlilik ve kaynak yatırımı talep etmektedir.

Sektör Genelinde Standartların Olmaması

Kripto para sektöründe evrensel olarak kabul görmüş standartların ve en iyi uygulamaların bulunmaması, kara para aklamayla mücadele çabalarını zorlaştırmaktadır. Düzenleyici kurumlar ve sektör paydaşları uyumlu kılavuzlar oluşturmak için çabalarken, ülkeler ve platformlar arasında standartlaştırılmış protokollerin olmaması, kripto varlıkları içeren yasadışı finansal faaliyetleri ele almak için birleşik bir yaklaşım geliştirilmesini engellemektedir. (Rueckert, 2016)

Sonuç olarak, kripto paraların yasadışı finansal faaliyetlerde kullanılmasının yarattığı zorlukların ele alınması, düzenleyici tedbirler, teknolojik ilerlemeler, uluslararası işbirliği ve devam eden araştırma ve geliştirmeyi içeren çok yönlü bir yaklaşım gerektirmektedir. Yetkililer bu zorlukları kabul ederek ve proaktif bir şekilde ele alarak, kripto alanında kara para aklama ve yasadışı işlemlerle mücadele etme kabiliyetlerini artırabilir ve nihayetinde dijital finansal ekosistemin bütünlüğüne ve güvenilirliğine katkıda bulunabilirler. Kripto varlıkların kara para aklamadaki rolü, gelişmiş anonimlik, belirli kripto para birimlerinin sınırlı şeffaflığı, blok zinciri analizinin karmaşıklığı ve endüstri çapında standartların eksikliği gibi özelliklerle kolaylaştırılmaktadır. (Teichmann & Falker, 2020).

TÜRKİYE’DE OLAGELEN GELİŞMELER

Ülkemizde kripto varlıklar aracılığı ile kara para aklama mücadelesi çerçevesinde, Mali Suçlar Araştırma Başkanlığı (MASAK) tarafından Mayıs 2021’de “Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıları İçin Suç Gelirlerinin Aklanmasının Ve Terörizmin Finansmanının Önlenmesine Dair Yükümlülüklere İlişkin Temel Esaslar”  başlıklı rehber yayımlanmıştır. Rehberde, yükümlülere ilişkin; müşterinin tanınması yükümlülüğü, şüpheli işlem bildirim yükümlülüğü, bilgi ve belge verme yükümlülüğü, muhafaza ve ibraz yükümlülüğü ve devamlı bilgi verme yükümlülüğüne ilişkin detaylı bilgilendirme ve açıklamalara yer verilmiştir.

Yükümlüler, 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanunun 2/1-d maddesi ile Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmeliğin (Tedbirler Yönetmeliği) 4/1’inci maddesinde belirlenmiştir. Tedbirler Yönetmeliğinin 4’üncü maddesinin birinci fıkrasına 01 Mayıs 2021 tarihli ve 31471 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yönetmelik değişikliği ile eklenen (ü) bendine göre, “kripto varlık hizmet sağlayıcılar” anılan tarih itibariyle yükümlüler arasına alınmıştır.

SON DEĞERLENDİRME

Genel olarak, kripto varlıkların kara para aklamadaki rolü, düzenleyiciler, kolluk kuvvetleri, finans kurumları ve diğer paydaşlar tarafından sürekli izleme ve adaptasyon gerektiren karmaşık ve gelişen bir konudur. Kripto alanında kara para aklamayla mücadele çabaları, uluslararası işbirliğini artırmaya, düzenleyici çerçeveleri güçlendirmeye ve kapsamlı işlem analizi için ileri teknolojiden yararlanmaya öncelik vermeli ve aynı zamanda kripto para kullanımında ortaya çıkan eğilimleri de dikkate almalıdır. Sonuç olarak, kripto varlıkların kara para aklamadaki rolü, bu yasadışı faaliyetle etkin bir şekilde mücadele etmek ve finansal sistemin bütünlüğünü korumak için düzenleyicilerin, finansal kurumların ve kolluk kuvvetlerinin işbirliğine dayalı çabalarını gerektiren acil bir sorundur (Simser, 2012). Ayrıca, bireylerin kripto varlıkları içeren yasadışı faaliyetlere bilmeden katılmalarını önlemek için kripto varlıklar ve kara para aklama ile ilişkili riskler hakkında kamu farkındalığı ve eğitimine öncelik verilmelidir. (Teichmann & Falker, 2020). Kripto varlıkları içeren kara para aklamayla mücadele için olası bir yöntem, finansal kurumların ve sanal varlık hizmet sağlayıcılarının kapsamlı müşteri durum tespiti yapmasını ve etkili kara para aklama karşıtı önlemler almasını gerektiren sağlam düzenleyici önlemlerin uygulanmasıdır.

Ayrıca, kripto para borsalarında Müşterini Tanı ve Kara Para Aklamayı Önleme prosedürlerinin uygulanması da kripto varlıkları içeren kara para aklama faaliyetlerinin önlenmesinde ve tespit edilmesinde önemli bir rol oynayabilir. Ayrıca, mali istihbarat birimleri ve kolluk kuvvetleri arasında uluslararası işbirliği ve bilgi paylaşımı, kripto varlıkları içeren kara para aklamayla mücadelenin etkinliğini artırabilir. Kripto varlıkları içeren kara para aklamayla mücadelede etkili bir yöntem, finansal kurumların ve sanal varlık hizmet sağlayıcılarının kapsamlı müşteri durum tespiti yapmalarını ve etkili kara para aklama karşıtı önlemler almalarını gerektiren sağlam düzenleyici önlemler uygulamaktır. Ayrıca, blok zinciri analiz araçları ve yapay zeka gibi teknolojiler, kripto alanındaki şüpheli işlem modellerinin etkili bir şekilde tanımlanmasında ve izlenmesinde önemli bir rol oynayabilir.

KAYNAKÇA

5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanun

Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelik

Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcıları İçin Suç Gelirlerinin Aklanmasının Ve Terörizmin Finansmanının Önlenmesine Dair Yükümlülüklere İlişkin Temel Esaslar, MASAK, Mayıs 2021

Teichmann, F., & Falker, M. (2020, June 6). Money laundering via cryptocurrencies – potential solutions from Liechtenstein. https://doi.org/10.1108/jmlc-04-2020-0041

Blanco, D V. (2017, January 2). Anti-money laundering governance in the Philippines: legal foundations, institutional dynamics and policy challenges. https://doi.org/10.1080/23276665.2017.1290901

Nadkarni, S., & Prügl, R. (2020, April 18). Digital transformation: a review, synthesis and opportunities for future research. https://doi.org/10.1007/s11301-020-00185-7

Rueckert, C. (2016, January 1). Virtual Currencies and Fundamental Rights. https://doi.org/10.2139/ssrn.2820634

Johnson, J., & Lim, Y C D. (2002, December 31). Money laundering: has the Financial Action Task Force made a difference?. Journal of Financial Crime, 10(1), 7-22. https://doi.org/10.1108/13590790310808556

Simser, J. (2012, December 28). Money laundering: emerging threats and trends. https://doi.org/10.1108/13685201311286841