KOSGEB’den Mikro ve Küçük İşletmelere Hızlı İstihdam Desteği
Leyla Durukan
Koronavirüs pandemisi, küresel çapta büyük ölçekli can kayıplarına ve ciddi insan ıstırabına neden olan ve etkilenen ülkelerde üretimin durması, tüketim ve güvenin çökmesi ve borsaların artan belirsizliklere olumsuz tepki vermesiyle birlikte büyük bir ekonomik krize de yol açan, yaşayan hafızadaki en büyük halk sağlığı krizidir[1]. Pandemi ekonomiyi hem arz hem de talep yönünden etkilemektedir. Arz yönünden işgücü arzının azalmasına neden olurken, talep yönünden harcamaları ve tüketimi azaltmaktadır. Facebook/ OECD/ Dünya Bankası Geleceğin İş Araştırması'na göre; 2020 yılı mayıs- aralık ayları arasında KOBİ'lerin %55-70'i bir önceki yılın aynı dönemine göre daha düşük satış bildirmiş ve üçte ikisi de satışlarında %40'ın üzerinde düşüş yaşadığını ifade etmiştir. Ekonomik büyümenin ve istihdam yaratmanın temel itici gücü olan KOBİ'ler azalan talep karşısında gelir kaybı yaşayarak ciddi likidite sıkıntılarına düşmektedir. Gelir kayıpları; maliyetlerin artmasına ve işçilerin işten çıkarılmasına neden olmaktadır. Pandemi sebebiyle dünya genelindeki KOBİ’lerin %33’ü, Türkiye’deki KOBİ’lerin ise %34’ü çalışan sayısını azaltmıştır.
Pandemi krizinin ilk aşamasında ülkeler, mevcut iş tutma planlarını genişleterek veya yenilerini getirerek işleri kurtarmak için kararlı bir şekilde hareket etmiş ve OECD genelinde, 2008-09 küresel mali krizindekinden on kat daha fazla olmak üzere 50 milyondan fazla iş alanı desteklenmiştir [2]. Bununla birlikte, OECD ve AB ülkeleri işe alım sübvansiyonları ve sosyal güvenlik muafiyetleri gibi istihdam teşvikleri yoluyla işgücü talebini desteklemeye yönelik çeşitli önlemler almıştır. Son tahminler pandeminin küresel GSYİH büyümesi üzerinde giderek daha olumsuz bir etki yarattığını göstermektedir. Aynı zamanda, yapılan anketler, KOBİ'lerin ve girişimcilerin pandeminin likidite pozisyonları ve işletmelerin hayatta kalması üzerindeki etkisi konusunda son derece endişeli olduğunu gösterirken, son yapılan işletme anketleri, KOBİ likidite açığını ele almaya yönelik önemli politika çabalarıyla ve bazı ülkelerde karantina önlemlerinin kaldırılmasıyla ilgili olarak bazı güven iyileştirmeleri göstermiştir. Bu bağlamda, politika perspektifi, çoğu ülkede hala bir öncelik olmaya devam eden KOBİ'lerin hayatta kalması için likidite destek önlemlerinden yavaş yavaş toparlanmayı desteklemeye doğru kaymaktadır [3].
Pandemiden etkilenen KOBİ’lerin toparlanmasına yardımcı olmak amacıyla; mikro ve küçük işletmelere (MKİ) yönelik olarak 2021 yılında KOSGEB tarafından “Mikro ve Küçük İşletmelere Hızlı Destek Projesi” başlatılmıştır. Projenin amacı; imalat ve tamamlayıcısı olan öncelikli sektörler ile pandemi etkilerinin nispeten daha yoğun hissedildiği diğer sektörlerde (toptan ve perakende ticaret, konaklama ve yiyecek hizmeti faaliyetleri, mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetler bilgi ve iletişim, idari ve destek hizmet faaliyetleri gibi), pandemi şartlarına rağmen faaliyetini devam ettiren, geçmiş dönem ortalama istihdamını koruyan ve yeni personel istihdam taahhüdünde bulunan mikro (10 kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri 3 milyon TL’sini aşmayan işletmeler) ve küçük işletmeleri (50 kişiden az yıllık çalışan istihdam eden ve yıllık net satış hasılatı veya mali bilançosundan herhangi biri 25 milyon TL’sini aşmayan işletmeler) desteklemektir. Buna göre MKİ’lere;
- Başvuru dönemi ilanından önceki 12 aylık ortalama istihdamın korunması şartı,
- 1981 yılı ve sonrası doğumlu (yabancı uyruklu personel istihdam edilmeyecek), son 3 yılda 6 aydan fazla çalışmamış ve üniversite veya mesleki ya da teknik lise mezunu en az bir yeni personelin (başvuru dönemi ilan tarihinden önceki ayda işletmede çalışmıyor olan personel “yeni” kabul edilecektir) 12 ay boyunca istihdam edilmesi taahhüdü karşılığında,
- Personel başına 100 bin TL faizsiz ve teminatsız geri ödemeli destek verilecektir.
İşletme sahibi kadın ise veya işe alınan personel kadın ise, destek personel başına 10 bin TL artırımlı olarak uygulanacaktır. Destek programından yararlanılabilmesi için MKİ’nin; Türk Ticaret Kanununda tanımlı gerçek veya tüzel kişi statüsünde olması gerekmektedir. Mikro işletmeler en fazla 2 personel, küçük işletmeler en fazla 5 personel için destek alabilecektir. Bu kapsamda mikro işletmeler için azami 2 yeni istihdam karşılığında toplam 200.000 TL, küçük işletmeler için azami 5 yeni istihdam karşılığında 500.000 TL destek verilecektir.
Destekten faydalanabilmek için;
- MKİ; KOSGEB Veritabanına kayıtlı ve KOBİ Beyannamesi güncel, program kapsamındaki sektörlerde faal olan bir işletme olmalıdır.
- MKİ; kosgeb.gov.tradresinde yayınlanan Başvuru ve Uygulama İşlemleri Takvimindeki süre içinde KOBİ Bilgi Sistemi (KBS) üzerinden online olarak Program Başvuru Formunu ve Destek Taahhütnamesini doldurmalı / onaylamalıdır.
- KBS üzerinden geçici onay bildirimi alan MKİ; aynı takvimde belirtilen son tarihe kadar şartlara uygun personeli istihdam etmeli ve KBS üzerinden online olarak Ödeme Talep Formu doldurmalı / onaylamalıdır.
Program başvuruları e-Devlet üzerinden alınmakta olup 31 Mart 2022’ye kadar başvuru yapılabilecektir. Program başvurusuna geçici onay verilen işletmelerin, ödeme talebi yapabilecekleri son tarih 25 Mayıs 2022’dir. Başvuru zamanı esas alınacak ve başvuru zamanı en önce olan MKİ’den başlayacak şekilde başvurular sıralanacaktır. Bütçe imkanları dahilinde, Ödeme Talep Formu onay zamanına göre başvurular KOSGEB tarafından onaylanacaktır. Başvuruların tamamlanmasının ardından kısa sürede değerlendirme ve onay işlemleri sonuçlandırılacak ve başvurusu onaylananlar için destek ödemeleri başlatılacaktır. Ödeme aşamasında yasal limitlerin üzerinde vadesi geçmiş ve tecil / taksitlendirilmemiş vergi ve sosyal güvenlik borcu olmaması gerekmektedir.
12 aylık yeni istihdam oluşturma taahhüdü karşılığında, destek ödemesine esas 6’şar aylık iki taksit dönemi için destek ödemesi yapılacaktır. Ödeme öncesinde ve sonrasında, resmi kayıtlardan (GİB, SGK) işletmenin aktif olma, geçmiş dönem ortalama istihdamını muhafaza yeni personeli de istihdam etme durumu kontrol edilecektir. Destekten yararlanan MKİ tarafından yapılacak geri ödemeler ise, 2022 yılı mayıs ayından itibaren 24 ayı ödemesiz olacak şekilde, dörder aylık dönemler halinde 6 eşit taksitte yapılacaktır. Bu kapsamda ilk geri ödeme taksiti 2024 Mayıs ayında başlayacaktır.
Pandeminin neden olduğu ekonomik zararı kontrol altına alınması ve KOBİ'lerin hayatta kalması, toparlanması ve mevcut istihdamın korunarak yeni istihdam yaratılmasına yönelik olarak tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de destek programları tasarlanmakta ve uygulanmaktadır. KOSGEB Mikro ve Küçük İşletmelere Hızlı Destek Programı ile krizden en çok etkilenen ve dezavantajlı gruplar olarak kabul edilen; kadın, genç ve yeni mezun personelin istihdam edilmesi amaçlanmaktadır. Söz konusu program kapsamında; 28 Şubat 2022 tarihi itibariyle 36.864 MKİ’nin 76.372 yeni personel taahhüdünü içeren başvurusu alınmış ve personel istihdamını gerçekleştiren 4.182 işlemenin 6.944 yeni personeli için toplam 358,7 Milyon TL destek ödemesi KOSGEB tarafından yapılmıştır. Rakamlar programın başında hedeflenen 75 bin yeni istihdama ulaşmanın mümkün olabileceğini göstermektedir. Destek programlarının zamanlaması, erişim kolaylığı, ihtiyacı olan işletmelere ulaşmak, yaşayabilir işletmeleri kurtarmak ve işletmelerin yeniden örgütlemesini teşvik etmek (örneğin dijital araçlara yatırım yapılması gibi) gibi destek araçlarının değerlendirilmesi ve çeşitli politika hedeflerinin belirlenmesinin; pandemi sürecindeki KOBİ’lere daha fazla katkı sağlayacağı değerlendirilmektedir.
KAYNAKLAR:
[1]https://read.oecd-ilibrary.org/view/?ref=119_119680-di6h3qgi4x&title=Covid-19_SME_Policy_Responses
[3]https://read.oecd-ilibrary.org/view/?ref=119_119680-di6h3qgi4x&title=Covid-19_SME_Policy_Responses
