Akaryakıttan Alınan ÖTV ve KDV Kaldırılabilir Mi?

Özel Tüketim Vergisine tabi mallar dört farklı liste olarak kanuna eklenmiştir. Kanuna ekli I sayılı listedeki malların kapsamını; petrol ürünleri, doğal gaz ve bunların türevleri ile biodizel oluşturmaktadır. Verginin konusu, ÖTV kapsamına giren (I) sayılı listedeki malların ithalatçıları veya rafineriler dâhil olmak üzere imalatçıları tarafından teslimi veya ÖTV uygulanmadan önce müzayede suretiyle satışıdır. (I) sayılı listedeki mallardan, karşılarında gösterilen maktu vergi tutarları üzerinden ÖTV alınır. Belirlenen maktu vergi tutarları kilogram, litre, metreküp, standart metreküp, kilokalori veya bunların alt ve üst birimleri ile gerektiğinde büyüklükleri de dikkate alınarak kap, ambalaj veya adet olarak uygulanabilir. 01.03.2022 tarihi itibariyle bazı akaryakıt ürünlerinden (benzin, motorin ve LPG) alınan Özel Tüketim Vergisi tutarlarına aşağıdaki tabloda yer verilmiştir. (Benzer ürünlerdeki G.T.İ.P numara farklılıkları dikkate alınmamıştır.)

Kaynak;https://www.gib.gov.tr/fileadmin/mevzuatek/otv_oranlari_tum/otv01032022_1sayili.pdf Erişim Tarihi: 08 Mart 2022

Türkiye petrol ürünlerinin büyük bölümünü yurt dışından ithal etmektedir. Covid-19 salgınının ülke ve Dünya ekonomisinde meydana getirdiği olumsuzluklar son bir yıl içerisinde petrolün fiyatını oldukça artırmıştır. 7 Mart 2021 tarihinde 61,89 $ olan brent petrol, 8 Mart 2022 tarihi itibariyle 129,00 $ seviyesine çıkmıştır. Kuşkusuz bu artışta Rusya ve Ukrayna arasında devam eden savaşın büyük etkisi bulunmaktadır. Ayrıca ülkemizde 7 Mart 2021 tarihinde 7,7633.- TL. olan dolar kuru, 8 Mart 2022 tarihinde 14,4700.- TL. seviyesine çıkmıştır. Hem petrol fiyatının hem de döviz kurunun birlikte artması, ithal edilen petrolün maliyetini artırmaktadır. 2018 yılında başlanan ve yıl sonunda kaldırılan akaryakıtta eşel mobil uygulaması 10 Nisan 2019'da yeniden uygulamaya konulmuştu. Bu çerçevede akaryakıt fiyatlarında yaşanan artış devletin alacağı ÖTV'den karşılanmıştır. Özel Tüketim Vergisi (I) sayılı listedeki mallardan maktu tutarlarda (spesifik vergi) alınmaktadır. Ayrıca ÖTV’li bedel üzerinden %18 oranında katma değer vergisi (KDV) hesaplanmaktadır. Aşağıda bazı akaryakıtların perakende satış fiyatları (İstanbul Anadolu Yakası), bu mallara uygulanan maktu vergi tutarları ile katma değer vergisi ve bu vergilerin perakende satış fiyatı içerisindeki oranına (vergi yükü) yer verilmiştir. Perakende satış fiyatları, 09.03.2022 tarihi itibariyle; https://www.petrolofisi.com.tr/akaryakit-fiyatlari/istanbul-akaryakit-fiyatlari sayfasından alınmıştır.

Yukarıdaki tablodan görüleceği üzere, 1 litre benzine ödenen tutarın %28’i, 1 litre motorine ödenen tutarın %24’ü ve 1 Kg LPG otogaza ödenen tutarın %32’si vergi olarak devlete kalmaktadır. Akaryakıt fiyatları bu seviyelere gelmeden önce, maktu olarak alınan ÖTV nedeniyle akaryakıttan alınan vergi oranı çok daha yüksek seviyelerdeydi. Ancak fiyatlar yükseldikçe devletin akaryakıttan aldığı ÖTV ve KDV’nin perakende satış fiyatı içerisindeki oranı düşmüş, buna mukabil devletin akaryakıttan elde ettiği ÖTV ve KDV gelirleri tutar olarak oldukça artmıştır. 2018, 2019, 2020 yılında petrol ürünlerinden alınan verginin toplam vergi gelirlerine oranı %10 seviyelerindeyken, 2021 yılında uygulanan eşel mobil sistemi nedeniyle bu oran 0,027 seviyelerine düşmüştür.  Ocak/2022 ayında Türkiye ve AB ülkelerinde motorinin ve benzin ortalama vergisiz ve vergili fiyatları ile, vergi oranı aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

 Kaynak: http://ec.europa.eu/energy/observatory/oil/bulletin_en.htm

Tablodan görüleceği üzere, Ocak/2022 döneminde Türkiye’de benzin ve motorindeki vergi yükü, AB üyesi 27 ülkedeki vergi yükünün oldukça altında kalmaktadır. Şubat ayında ülkemizde akaryakıt fiyatlarına oldukça yüksek oranlarda zamlar gelmiştir. Henüz Şubat ayı için AB ülkeleri ile vergi yükü karşılaştırmasına ilişkin veriler yayınlanmamıştır. Sadece perakende satış fiyatı içerisindeki vergi yükünün düşüklüğü dikkate alınarak değerlendirme yapmak ülkemizin sosyal ve ekonomik gerçeklerini açıklamakta yetersiz kalacaktır. Türkiye son yıllarda Dünya ortalamasının üzerinde enflasyon ile karşı karşıyadır. Yüksek enflasyon alım gücünü düşürmekte ve gelir dağılımını bozmaktadır. Ayrıca ihracat sürekli artmasına rağmen, yüksek seviyedeki cari açık problemi devam etmektedir. Cari açığın artmasında fiyatı sürekli artan petrol ürünleri ve artan enerji maliyeti önemli yer tutmaktadır. Buna bağlı olarak dış borç yönetimi sorun olarak karşımıza çıkmaktadır.  Akaryakıt ürünlerin fiyatlarının artması, akaryakıt girdili sektörlerin maliyetleri arasında zincirleme fiyat etkileşimi oluşturmaktadır. Bu nedenle akaryakıt fiyatlarında meydana gelen artış, hemen hemen bütün mal ve hizmetlerin maliyetini dolayısı ile satış fiyatını artırmaktadır. Petrol ürünlerindeki fiyat artışı yüksek enflasyon olarak geri dönmektedir. Tarım sektöründe motorin (mazot) ana girdi olarak kullanılmaktadır. Dolayısı ile, akaryakıta bağlı maliyetlerin artması, gıda fiyatlarının artmasını beraberinde getirmektedir.

4760 sayılı Kanunda, ÖTV (I) Sayılı liste kapsamına giren malların bazı teslimleri, çeşitli gerekçelerle vergiden istisna edilmiştir. Yine, deniz ve hava taşıtları için belirli şartlarda verilecek akaryakıtın ÖTV tutarı sıfıra indirilmiştir. Akaryakıt fiyatlarındaki artışın tüketiciye yansımasını sınırlamak amacıyla uygulanan eşel mobil sistemim motorin ve LPG’de daha önce, benzinde 1 Mart 2022 itibarıyla sona ermiştir. Sisteminin kalkmasıyla akaryakıt fiyatlarında yaşanan artış ve indirimler doğrudan pompaya yansıtılacaktır. Enflasyonun alım gücünü düşürmesi, sektör bileşenlerinin yaşadığı sıkıntılar toplumda akaryakıttan alınan vergilerin düşürülmesi ve ya kaldırılması yönünde talepleri ortaya çıkarmıştır. Peki akaryakıttan özelliklede benzin, motorin ve otogazdan alınan vergilerin tamamen kaldırılması veya maktu tutar ve oranlarının düşürülmesi mümkün müdür?

Türkiye’de vergi gelirlerinin %65’i dolaylı vergilerden, dolaylı vergilerin büyük bölümünü ise, ÖTV ve KDV oluşturmaktadır. Sürekli bütçe açığı verildiği göz önüne alınırsa, Devletin bu vergileri tamamen kaldırması mümkün değildir. Eşel mobil sisteminin tekrar devreye alınması ve KDV oranının düşürülmesi ise, fiyatlar konusunda geçici bir rahatlama sağlayacak, ancak kesin çözüm olmayacaktır. Devlet akaryakıttan alamadığı vergiyi, başka vergiler ihdas ederek, mevcut vergi oranlarını artırarak tahsil yoluna gidecek veya borçlanma yolunu seçecektir. Bu nedenle, oluşacak maliyet kısa veya uzun vadede yine vatandaşa yüklenecektir. Gıda güvenliği ve arzının önemi her geçen gün artmaktadır. Motorin tarımsal üretimin ana girdisi durumundadır.  Tarımsal amaçlı akaryakıt kullanımında ÖTV ve özellikle KDV oranının düşürülmesi gerekmektedir. Yine, sektör bazlı olarak akaryakıttan alınan vergilerde indirim yapılması mümkündür. Ancak bu sürecin çok iyi planlanması, yasal altyapısının oluşturulması ve etkin bir denetim sürecinin kurulması gerekmektedir. Özellikle deniz taşıtlarına verilen ÖTV’si sıfırlanmış akaryakıt nedeniyle meydana gelen kaçakçılık ve vergi kaybı kötü bir örnek olarak karşımızda durmaktadır. Yapılan bütün yasal düzenlemelere rağmen akaryakıt kaçakçılığının boyutu her geçen gün artmaktadır. Akaryakıt kaçakçılığının ve buna bağlı sahte belge ticaretinin önlenmesi, akaryakıt ürünlerinden alınan vergilerin düşürülmesi konusunda daha fazla olanak sağlayacaktır.