Altın Cinsinden Fiziki Varlıkların Finansal Sisteme Kazandırılması Süreci Nasıl İşleyecek?

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanununun ilgili maddelerince hazırlanan 2022/11 sayılı tebliğ, 14.03.2022 tarihli ve 31778 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.  Söz konusu tebliğ ile yurt içi yerleşik gerçek ve tüzel kişilerin yetkili kuyumcular ve rafineriler aracılığıyla ya da doğrudan banka şubelerine gelerek bankalardaki altın hesaplarına yatırdıkları fiziki altın varlıklarının Türk lirası cinsinden mevduat ve katılma hesaplarına dönüştürülmesine imkân tanınmasına ve hesap sahiplerine sağlanacak desteğe ilişkin usul ve esasları düzenlenmiştir.

Altın Kabul Sistemi Nedir?

Tebliğde yapılan açıklamalara göre Altın kabul sistemi (AKS), yetkili rafineriler tarafından oluşturulmuş, yetkili kuyumcular ve bankalar tarafından kullanılan tüm bilişim sistemleri ile banka şubelerinde yetkili rafineriler tarafından atanan eksperler aracılığıyla gerçekleştirilecek altın toplama sistemlerini ifade etmektedir.

Fiziki Altınlar Uygulamaya Nasıl Katılacak?

Uygulamanın başlatılabilmesi açısından öncelikle uygulamaya giriş yapmak isteyen yurtiçi yerleşiklerin, işlem anında yetkili rafineriyle anlaşması olan bankalar nezdinde altın hesabının bulunması gerekmektedir. Diğer taraftan uygulamaya katılacak olan fiziki altınlar, milyem değeri üzerinden hesaplanacak gram cinsinden has altın miktarının tespiti amacıyla yetkili kuyumcuya veya bankaya teslim edilecektir.

Altın Kabul Sistemi (AKS) ile mutabakatı sağlanan has altın miktarı, yurt içi yerleşik gerçek veya tüzel kişinin bankadaki altın hesabına, işlem anında yetkili rafineri veya banka aracılığıyla aktarılacaktır. Bu işlem çerçevesinde yetkili kuyumcu veya banka tarafından teslim alınan fiziki altınlar ise işlenmek üzere yetkili rafineriye teslim edilecektir. Son olarak, yetkili rafineri tarafından işlenerek standart altına tamamlananlar ise ilgili bankaya fiziki olarak transfer edilecektir.

Altın Hesaplarının Dönüşümü Nasıl Tamamlanacak?

Tebliğin beşinci maddesi kapsamında, hesap sahibinin talebi halinde hesaptaki has altın bakiyesi dönüşüm fiyatı üzerinden Türk lirasına çevrilecek ve 3, 6 ay veya 1 yıl vadeli olacak şekilde Türk lirası mevduat ya da katılma hesabı açılabilecektir. Hemen belirtmek gerekir ki dönüşüm fiyatı, fiziki olarak getirilen altının gram karşılığının Türk lirasına çevrildiği gün Merkez Bankasınca ilan edilen gram altının Türk lirası karşılığı alış fiyatını ifade etmektedir.

Hesap sahibinin talebi üzerine Türk lirası mevduat veya katılma hesabına dönüştürülecek altınlar, ilgili bankalar tarafından dönüşüm fiyatı dikkate alınmak suretiyle Merkez Bankasına satılacaktır. Bu noktada, bankanın söz konusu mevduat hesabına uygulayacağı faiz oranı Merkez Bankasınca belirlenen bir hafta vadeli repo ihale faiz oranının altında olamayacaktır. Ancak Merkez Bankası, bankanın ilgili mevduat hesaplarına uygulayacağı azami faiz oranını da belirlemeye yetkili bulunmaktadır. Son olarak, uygulama kapsamında açılan Türk lirası mevduat veya katılma hesapları vade sonunda yenilenebilecektir. Yenilenecek hesap, ilk açılışta dönüşümü yapılan altın tutarı ve vade sonu fiyatı dikkate alınarak uygulama kapsamındaki destekten yararlanmaya devam edebilecektir.

Vade Sonunda Hesap Sahiplerini Hangi Destekler Bekliyor?

Sisteme dahil olarak 3, 6 ay veya 1 yıl vade içerecek şekilde açılan Türk lirası mevduat hesabı sahibine vade sonunda anapara ile faiz, katılma hesabı sahibine ise vade sonundaki katılma hesabı bakiyesi banka tarafından ödenecektir.

Eğer vade sonunda oluşan fiyat dönüşüm fiyatından yüksek şekilde gerçekleşir ve bu fiyat farklılığından kaynaklanan tutar da banka tarafından ödenecek faiz veya kâr payından yüksek olursa, söz konusu tutardan faiz veya kâr payı düşülecek ve bu şekilde hesaplanan miktar ise Merkez Bankasınca, mevduat veya katılma hesabı sahibine ödenmek üzere ilgili bankaya aktarılacaktır.

Daha açık ifadeyle, dönüşüm fiyatı vade sonundaki fiyattan düşük kalması halinde aradaki farka bakılacak ve ilgili tutar banka tarafından vade sonunda hesaplanacak faiz veya kar payı tutarı ile karşılaştırılacaktır. Söz konusu karşılaştırma sonrasında da faiz veya kar payı tutarı vade sonundaki altın fiyatı ile sisteme katılımın gerçekleştirildiği dönüşüm fiyatı arasındaki farktan düşük kalması halinde aradaki fark hesap sahibine iletilmek üzere ilgili bankaya Merkez Bankasınca ödenecektir.

Diğer taraftan tebliğde, uygulama kapsamında açılacak hesaplara vade sonunda ilave getiri ödenebileceğine ilişkin ayrıca bir ibare eklenmiş bulunmaktadır. Söz konusu destek yetkisi Merkez Bankasına tanınmış olup usul ve esasları ayrıca belirlenebilecektir. Bu açıdan bakıldığında uygulama katılımcılarını vade sonunda ilave getiriler sağlanabilecektir.

Ayrıca 29/12/2021 tarihli ve 31704 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Altın Hesaplarından Türk Lirası Mevduat ve Katılma Hesaplarına Dönüşümün Desteklenmesi Hakkında Tebliğ (Sayı: 2021/16) kapsamında açılan hesaplar da yukarıda bahsettiğimiz ilave getirilerden yaralanabilecektir.

Vade Sonu Fiyatı Nasıl Belirlenecek?

Uygulama kapsamında açılacak Türk lirası mevduat ya da katılma hesaplarının vade günü saat 11:00’de Merkez Bankasınca ilan edilecek 995/1000 veya 1000/1000 saflıktaki gram altının Türk lirası karşılığı alış fiyatları vade sonu fiyatı olarak dikkate alınacaktır.

Tebliğ çerçevesinde belirtilen vadelerde açılan hesaplardan, vade tamamlanmadan çekim yapılması halinde ise söz konusu desteklerden faydalanılamayacaktır. İlgili vadelerin tamamlanması koşuluyla sistem desteklerinden aktif olarak faydalanılabilecektir.

Tebliğ kapsamında fiziki altınların diğer bir ifadeyle yastık altı altınların sisteme kazandırılması hususuna yasal düzenlemeler getirilmiş olup özellikle tebliğin 6’ncı maddesinin 4’üncü fıkrasında yer verilen “ilave getiriler ödenebilir” ifadesi ile kastedilen getiriler merak uyandıracak ve önümüzdeki günlerde tartışma konusu olacak gibi görünmektedir.