KİRALANAN KONUTLARIN PERSONELE TAHSİSİNDE VERGİSEL İŞLEMLER

İşverenler tarafından istihdam edilen hizmet erbabına işyerinde veya işyeri müştemilatında sağlanan barınma giderleri, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu (GVK) Md.40/2 uyarınca safi ticari kazancın tespit edilmesi sırasında indirim konusu yapılabilmektedir. Bununla birlikte, hizmet erbabına işyerinin ve işyeri müştemilatının dışında sağlanan barınma giderleri ise hizmet erbabına yapılmış net ücret ödemesi kabul edilip gelir vergisi tevkifatı yapılarak bu kez de GVK’ nın 40/1 maddesi uyarınca indirim konusu yapılabilecektir. 

GVK Md.23/9 uyarınca belli şartların sağlanması halinde ise hizmet erbabına tahsis edilen konutlar için işverenlerce katlanılan giderlerin ücret istisnası kapsamında gelir vergisinden istisna edilmesi de mümkündür. Böyle bir durumda ise hizmet erbabına tahsis edilen konutlar sebebiyle katlanılan barınma giderleri yine işçiye ödenen net ücret kabul edilecek ve bu net ücret üzerinden işverenlerce tevkifat yapılmadan GVK Md.40/1 uyarınca indirim konusu yapılacaktır.

Köşe yazımızda; işverenler tarafından kiralanarak personele barınması için tahsis edilen gayrimenkullerin vergisel yönü ele alınacaktır.

1. İşverenlerce Kiralanan Konutların Personele Tahsisi

1.1. KDV Mükellefi Kişi ve Kurumlardan Kiralanan Konutların Tahsisi

Hizmet erbabına tahsis edilen konutların işverenler tarafından KDV mükellefi kişi ve/veya kurumlardan kiralanması durumunda;

a) Hizmet erbabının barındırılması yasal zorunluluk kapsamında ise; işverenlerce KDV dahil ödenen kira ödemeleri, hizmet erbabına sağlanan net ücret kabul edilecek ve GVK Md.23/9 uyarınca ücret istisnası kapsamında gelir vergisi tevkifatı yapılmaksızın GVK Md.40/1’e göre doğrudan indirim konusu yapılacaktır. 

b) Hizmet erbabının barındırılması yasal zorunluluk kapsamında değil ise; işverenlerce KDV dahil ödenen kira ödemeleri hizmet erbabına sağlanan net ücret kabul edilecek ve brüte iblağ edilerek bulunan brüt ücret ödemesi, GVK Md.40/1’e göre doğrudan indirim konusu yapılacaktır. Hizmet erbabına sağlanan net ücretin brüte iblağ edilmesi neticesinde aradaki gelir vergisi tevkifatı, işverenlerce muhtasar ve prim hizmet beyannamesi ile vergi dairesine beyan edilecek ve ödenecektir.

1.2. KDV Mükellefi Olmayan Gerçek Kişilerden Kiralanan Konutların Tahsisi

Hizmet erbabına tahsis edilen konutların işverenler tarafından KDV mükellefi olmayan gerçek kişilerden kiralanması durumunda; ilgili konutun mahiyeti işyeri olarak kabul edilecektir. Konu ile ilgili özelgede; “Kiralamaya konu gayrimenkulün mesken olarak nitelendirilebilmesi için söz konusu gayrimenkul kiracısının gerçek kişi olması ve gayrimenkulün, kişinin ticari, zirai veya mesleki faaliyetinden bağımsız olarak ikamet etme amacıyla kiralanması gerekmektedir. Bu itibarla, gayrimenkullerin tevkifat yapmakla sorumlu olanlar tarafından yönetici ve çalışanlarına lojman vb. olarak tahsis edilmek amacıyla kiralanmış olması halinde, bu durumun mesken kiralaması olarak değerlendirilmesi mümkün bulunmamaktadır.” İfadelerine yer verilmiştir. (İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı 20.02.2013 tarih ve 62030549-120[74-2012/365]-234 sayılı özelge)

Bu itibarla işverenlerce KDV mükellefi olmayan gerçek kişilerden kiralanan ve hizmet erbabına tahsis edilen gayrimenkullerin işyeri kiralaması olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. İşverenler tarafından KDV mükellefi olmayan gerçek kişilerden kiralanan işyeri dolayısıyla brüt kira ödemeleri üzerinden %20 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılacak ve vergi sorumlusu sıfatıyla vergi dairesine beyan edilip ödenecektir. İşverenler tarafından ödenen brüt işyeri kira tutarları, hizmet erbabına ödenen net ücret kabul edilecektir. 

Bu durumda net ücret ödemesi kabul edilen tutarlar aşağıdaki gibi ikili ayrıma tabi tutulacaktır;

a) Hizmet erbabının barındırılmasının yasal zorunluluk kapsamında olduğu durumlarda; GVK Md.23/9 uyarınca ücret istisnasından yararlanılacak ve işverenler tarafından ödenen brüt kira tutarı üzerinden gelir vergisi tevkifatı yapılmaksızın GVK Md.40/1’e göre doğrudan indirim konusu yapılacaktır.

b) Hizmet erbabının barındırılmasının yasal zorunluluk kapsamında olmadığı durumlarda; GVK Md.23/9 uyarınca ücret istisnasından yararlanılamayacak ve işverenler tarafından ödenen brüt kira tutarı üzerinden bir kez de personele tahsis sebebiyle gelir vergisi tevkifatına tabi tutulacak ve bulunan brüt ücret ödemesi, GVK Md.40/1’e göre doğrudan indirim konusu yapılacaktır. 

Örnek: İşveren A tarafından gerçek kişi B’den kiralanan ve personele lojman olarak tahsis edilen konutun aylık kirasının net 20.000 TL olduğu durumda; işveren F tarafından gerçek kişi D’den kiralanan konutun, işyeri kiralaması kabul edilmesi sebebiyle D’ye ödenen net 20.000 TL işyeri kira bedeli öncelikle brüte iblağ edilecek ve 25.000 TL (20.000 TL/0,80) tutarındaki brüt işyeri kirası, personele verilen net ücret kabul edilecektir. 

Bu durumda 25.000 TL tutarındaki net ücret ödemesi için;

a) Hizmet erbabının barındırılmasının yasal zorunluluk kapsamında olması durumunda; GVK Md.23/9 kapsamında ücret istisnasından yararlanılacak ve 25.000 TL’lik tutar, işverenlerce GVK Md.40/1’e göre doğrudan indirim konusu yapılacaktır. Bu durumda işverenlerce sadece işyeri kiralaması sebebiyle tevkif edilen 5.000 TL gelir vergisi, muhtasar ve prim hizmet beyannamesi ile vergi dairesine beyan edilerek ödenecektir.

b) Hizmet erbabının barındırılmasının yasal zorunluluk kapsamında olmaması durumunda; GVK Md.23/9 kapsamında ücret istisnasından yararlanılamayacak ve 25.000 TL net ücret brüte iblağ edilecek ve bulunan 29.676,76 TL’lik [25.000 TL / (1 - (0,15 + 0,00759)] tutar, işverenlerce GVK Md.40/1’e göre doğrudan indirim konusu yapılacaktır. (Ücret ödemesi için gelir vergisi oranı %15 kabul edilmiştir.)