Kripto Varlık Sektörü Kaynaklı Gelirlere Vergisel Bakış

Kripto varlık sektörüne yönelik yasal düzenlemelerde sona yaklaşılırken düzenlemeler içerisinde en çok merak edilen husus hiç şüphesiz kripto varlıklardan elde edilen gelirlerin vergilendirilmesi noktasında yapılacak muhtemel düzenlemelerdir. Peki kripto varlık sektörü kaynaklı gelirler nelerdir? Sorunun cevabını tam olarak vermek esasen mümkün değil çünkü sektör sürekli değişim ve gelişim halinde. Ancak eldeki verilerle sektör kaynaklı gelirlerin bir bölümünü aşağıdaki gibi sıralayabiliriz;

-Kripto varlık alım-satımının yapıldığı kripto varlık hizmet sağlayıcılarının (yazının ilerleyen bölümlerinde “kripto varlık borsası” olarak anılacaktır) müşterilerinden elde ettikleri gelirler

-Non-Fungible Tokenların (NFT) ve Metaverse’ de alınan arsa/arazi vb. varlıkların satışından elde edilen gelirler

-Kripto varlık madenciliği yapanların madencilik faaliyeti neticesinde elde ettikleri gelirler

-Kripto varlıkların alım-satımından elde edilen gelirler

-Kripto varlıklar kaynaklı elde edilen pasif gelirler (staking, farming/yield farming ve airdrop şeklinde)

-Kripto varlık borsalarından elde edilen “Referans Gelirleri”

Öncelikle kripto varlık borsalarının müşterilerine sundukları hizmet karşılığı elde ettikleri gelirleri vergisel yönden değerlendirelim. 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 1. maddesinde belirtilenlerden mezkur Kanununun 2. maddesinde belirtildiği üzere, kanuni veya iş merkezi Türkiye’ de olan kripto varlık borsaları ülkemizde tam mükellefiyet kapsamında vergilendirilecektir. Söz konusu borsaların bahsedilen türden faaliyetleri nedeni ile elde ettikleri gelir, gelir unsurlarından ticari kazanç kapsamında değerlendirilecektir. Neticede bu durumdaki kripto varlık borsalarının bu kapsamda elde ettikleri kazançlar, kurum kazancı olacak ve kurumlar vergisinin konusuna girecektir. Kanunî ve iş merkezlerinin her ikisi de Türkiye’ de olmayan kripto varlık borsaları ise müşterilerine sundukları hizmet karşılığını Türkiye’ de bulunan iş yeri veya daimi temsilcileri aracılığı ile elde etmeleri halinde, elde ettikleri kazanç ticari kazanç olarak değerlendirilecek, Türkiye’ de elde edilmiş sayılacak ve kurum kazancı olarak vergilendirilecektir. Özetle, tam ve dar mükellefiyet durumuna göre kazancın Türkiye’ de vergilendirmeye tabi tutulup tutulmayacağı değişkenlik gösterecek olsa da kripto varlık borsalarının esas faaliyetleri kapsamında elde ettikleri gelirlerin, gelirin unsuru açısından ticari kazanç olarak değerlendirileceği neticede kurum kazancı olacağı ve kurumlar vergisine tabi tutulacağı açıktır.

Gelelim kripto varlık madenciliği yapanların elde ettikleri gelirlerin vergilendirilmesi noktasına. Kripto varlık madenciliği yapabilmek için çeşitli makine ve teçhizata (örneğin yüksek işlemci gücüne sahip gelişmiş bilgisayarlar) sahip olunması ayrıca faaliyetin bir organizasyon dahilinde yürütülmesi gerektiği açıktır. Madencilik faaliyetine katkı bağlamında emek ve sermaye karşılaştırması yapıldığında söz konusu faaliyetin sermaye yoğun şekilde yapıldığını söylemek zor olmayacaktır. Özetle, madencilerin, madencilik faaliyetleri neticesinde elde ettikleri gelirler de gelirin unsurlarından ticari kazanç kapsamına girecektir. Bu gelirlerin vergilendirilmesi noktasında ise geliri elde edenin tam/dar mükellef olması ile kurumlar/gelir vergisi mükellefi olması durumları dikkate alınarak vergilendirme yapılması gerekecektir.

Kripto varlıkların alım-satımından elde edilen gelirlerin, gelirin unsurlarından birine girip girmeyeceği, giriyorsa hangi gelir unsuru kapsamında değerlendirileceği veya gelir vergisinden ayrı olarak çıkarılacak özel bir kanun ile mi düzenleme altına alınacağı ancak kripto varlıklara yönelik yasal düzenlemenin yasalaşması neticesinde net bir şekilde anlaşılabilecektir. Burada fikir jimnastiği olması açısından kripto varlıkların alım satımından elde edilen gelirlerin vergilendirilmesi noktasında aklımıza gelen birkaç hususu soru mahiyetinde sizlerle paylaşmak isteriz;

1. Kripto varlık alım-satımından elde edilen kazançların belli bir tutarına istisna tanınıp sadece istisna tutarının üzeri vergilendirilebilir mi?
2. Bir kripto varlığı (bu varlık bir NFT ve/veya Metaverse’ den alınan bir arsa/arazi/vb. varlık da olabilir) alıp uzun süre elinde tutanlar, söz konusu varlıkları belli bir süre ellerinde tuttuktan sonra satmaları halinde elde ettikleri kazancın tamamına istisna tanınabilir mi?
3. Kripto varlık alım satımından elde edilen gelirler, kesinti (tevkifat) yolu ile mi vergilendirilmeli yoksa bazı ülkelerde olduğu gibi vergilendirmede beyan esası mı benimsenmeli?
4. Airdrop yolu ile edinilen kripto varlıkların bir edinim maliyeti olmadığından bu yolla edinilen kripto varlıkların satışından elde edilen kazançlar ne şekilde hesaplanmalı?

Kripto varlıklar ile yapılacak bir kısım işlemler neticesinde pasif gelir olarak nitelendirebileceğimiz birtakım gelirler elde etmek de mümkündür. Staking, belki de bunlardan en öne çıkanıdır diyebiliriz. Staking özetle, bir kripto para zincirinin operasyonlarını desteklemek için kripto varlıkların kripto varlık cüzdanlarında belirli süre kilitlenip harcamadan veya transfer etmeden tutulması işlemi şeklinde tanımlanabilir. Kilitlenen kripto varlık karşılığında ödül kripto varlık verilmektedir. Söz konusu işlem sonucu elde edilen kripto varlık ödülünü, finans piyasalarındaki faiz geliri ile özdeşleştirmek yanlış olmayacaktır. Yield farming ise, çeşitli ödüller karşılığında sisteme token kilitlenmesidir. Bu işlem ile hem likidite sağlanmakta hem de değişen oranlarda getiri elde edilmektedir. Söz konusu gelirlerin kripto varlık alım satımından elde edilen gelirler ile aynı statüde olmadığını düşünmekteyiz. Peki bu pasif nitelikli gelirler vergilendirilecek midir, vergilendirilecek ise nasıl vergilendirilecektir?

Referans gelirleri belki de kripto varlık sektörü kaynaklı gelirler arasında vergilendirilme anlamında en az dikkat çeken gelir çeşididir diyebiliriz. Söz konusu gelir türünü, Vergi Raporu Dergisinin 2021/Aralık sayısında konu hakkında yazdığımız makalede geniş şekilde açıklamıştık. Referans geliri özet olarak, bir kullanıcının oluşturduğu referans linkinin kullanılarak kripto varlık borsasına üye olunması halinde, üye olan kişinin (kripto varlık borsasının yeni müşterisinin) yaptığı alım-satım işlemleri üzerinden referans linkini kullandıran kişiye (referans geliri sahibi) yeni müşteriyi kazanan kripto varlık borsası tarafından yapılan ödeme olarak tanımlanabilecektir. Referans linki sahibinin borsaya müşteri bulma faaliyetinin ticari bir faaliyet olduğunu ve neticesinde elde ettiği gelirin de ticari kazanç olarak değerlendirilmesi gerektiğini düşünmekteyiz. Referans linki kullandırılmak sureti ile elde edilen referans gelirlerinin boyutunu, konu hakkında dünyanın en büyük kripto varlık borsalarından Binance tarafından Twitter’ da paylaşılan ve aşağıda linkine yer verdiğimiz tweet üzerinden görebilirsiniz. Söz konusu gelir türünün vergilendirilmesine yönelik yapılacak bir düzenlemenin devlete önemli derecede gelir sağlayacağını değerlendirmekteyiz.

Kripto varlık sektörü merkezli elde edilen gelirler çok çeşitli olup yazımızda bu gelir türlerinden bir kısmını vergisel açıdan değerlendirmeye çalıştık. Söz konusu gelirlerin vergi karşısındaki durumunun kripto varlık sektörüne yönelik yapılacak yasal düzenlemenin yasalaşması sonrasında netleşeceğini düşünmekteyiz.