Vergi İncelemelerinde E-Tutanak

COVİD 19 pandemi sürecinde, Adalet Bakanlığının yapay zeka çalışmaları kapsamında e-duruşma uygulama haberini 2020 yılında okuyunca, vergi inceleme tutanağının e-tutanak şeklinde olabileceğini ilişkin bu dönemde bir paylaşımda bulundum. Birkaç yıl sonra bu uygulama nasıl olabilir sorusunun cevabını bulmak üzere bu yazıyı kaleme aldım.

Elektronik kelimesi ile başlayan, e-fatura, e-irsaliye, e-beyanname, e-defter vb birden fazla vergisel uygulamalar mevcuttur. Mükellefler, bu uygulamalarla e-mükellef haline dönüşmüştür. Dijital dönüşüm, hem mükellefler hem de Vergi İdaresi açısından zaman ve maliyet tasarrufu gibi avantajlar sağlamaktadır.

Vergi İnceleme süreci, “görevlendirme yazısının verilmesi, mükellef ile iletişim kurulması, defter ve belgelerin teslim alınması, incelemenin tamamlanması ve vergi inceleme tutanağının düzenlenmesi ve imzalanması” aşamalarından oluşmaktadır. 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 141’inci maddesine göre, inceleme tutanakları, “inceleme esnasında lüzum görülen hallerde, vergilendirme ile ilgili olaylar ve hesap durumları ayrıca tutanaklar ile tesbit ve tevsik olunabilir.” hükmüne dayanılarak düzenlenmektedir. Vergi inceleme tutanağının usul ve esasları “Vergi İncelemelerinde Uyulacak Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte”  açıklanmıştır.

Hazine ve Maliye Bakanlığı Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı, dijital denetim projesi ile vergi inceleme görevlerini baştan sona bir bütün olarak elektronik ortama taşımayı
ve inceleme aşamalarını emek yoğun süreçlerden teknoloji yoğun süreçlere dönüştürmeye çalışmaktadır.[1] Vergi inceleme süreçlerinin dijitalleşmesi adımlarından biri 28 Haziran 2022 tarih ve 31880 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan “Vergi İncelemelerinde Uyulacak Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile mükelleflerin e-defterlerini, elektronik ortamda ibraz etmesinin esas olduğuna ilişkin düzenlemedir.

Vergi inceleme süreçlerinin dijitalleşmesi adımlarından diğeri e-tutanak uygulaması olabilir. E-Tutanak sistemi, vergi incelemesi sonucunda düzenlenmesi gereken tutanağın elektronik (on-line) ortamda düzenlenmesi ve imzalanmasıdır.

Vergi incelemelerinde dijitalleşme sürecinde e-tutanak uygulaması, taraflara önemli avantajlar sağlayacaktır. Vergi incelemesinin taraflarından biri olan mükellefler uygulamada, kendilerinin işletme faaliyetlerini kesintiye uğratmamak için vergi inceleme tutanağını imzalamak üzere Vergi İdaresine gelememektedir. Bu durumda mükellefler,  muhasebeciyi veya çalışanını vergi inceleme tutanağını imzalamak üzere vekil tayin etmektedir. Mükellefler, alım veya satım işlemlerine ilişkin kimlerle muhatap olunduğu, yapılan işlemin nasıl yapıldığı konusunda bilgisine başvurulacak kişidir. E-tutanak ile mükellefler, vergi inceleme sürecine birebir katılımı sağlanacaktır. Bu durum mükelleflerin vergiye uyumunu artıracaktır. E-tutanak uygulaması özellikle Z kuşağı genç girişimci mükelleflerin tercihi olacaktır.

E-tutanak uygulaması pilot uygulama ile başlayabilir. Karşıt tespit, ifade alma, vergi inceleme tutanağı gibi farklı durumlara göre e-tutanak süreci oluşturulabilir.

E-Tutanağın Pilot Uygulaması ile ilgili Öneriler

-E-Tutanak uygulaması, başlangıçta pilot uygulama olarak karşıt tespit tutanakları için uygulanabilir.

-E-Tutanak uygulamasında e-tutanak mevzuatı için öncelikle Vergi Usul Kanunu’nda yapılacak değişiklik ile Hazine ve Maliye Bakanlığına, elektronik ortamda düzenlenecek tutanağın düzenlenmesine ilişkin usul ve esasları belirleme yetkisi verilebilir. E-tutanak usul ve esaslarını belirleyen tebliğ hazırlanabilir ve vergi inceleme usul yönetmeliği değişikliği yapılabilir.

-E-tutanak sürecinde teknik alt yapı nasıl oluşturulmalı sorusu önemlidir. Ses ve görüntü sistemi kullanılarak düzenlenecek olan vergi inceleme tutanağının fiziki ortamda yapılıyormuş gibi teknik donanım sağlanmalıdır. Bu süreçte kimlik tespitinin belirlenmesi, internet kesintileri olması durumunda yapılabileceklerin belirlenmesi gibi konular önemlidir. E-tutanak pilot uygulaması ile aksaklıklar tespit edilebilir ve çözüm bulunabilir.

-Mükellefler, mükellef portalı üzerinden veya mobil bir uygulama üzerinden e-tutanak talebinde bulunabilir. Talebin değerlendirilmesi sonucunda, e-tutanak düzenlenme tarih ve saati belirlenebilir. Belirlenen tarih ve saatte, elektronik ortamda, vergi inceleme elemanı, mükellef, mükellef vekili, muhasebeci gibi taraflar bir araya gelir. Vergi inceleme elamanı, tutanak tespitleri hakkında açıklama yapar ve mükellef konu ile ilgili açıklamalarını yapar. Sonrasında elektronik imza ile karşılıklı imzalanabilir.

[1] https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2022/04/VDK-2021-Birim-Faaliyet-Raporu.pdf Erişim Tarihi: 28.04.2022