Hisse Senedi Ne Zaman İhraç Edilmelidir?

Mülga 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu, anonim şirket tarafından çıkarılacak hisse senetlerini oldukça detaylı bir şekilde düzenlenmiştir. Ancak, ne gariptir ki, eski kanun anonim şirketlerde hisse senedi çıkarılmasını zorunlu tutmamıştır. Bu nedenle, eski kanun döneminde anonim şirket payları genelde senede bağlanmayıp pay defteri üzerinden kayden takip edilmiştir. Sadece hisse senedine tanınan vergi istisnalarının bilincinde olan sınırlı sayıda şirket hisse senedi çıkarmıştır.

1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe giren 6102 sayılı yeni Türk Ticaret Kanunu ise pay senedi bastırılmasını hamiline yazılı paylar yönünden koşulsuz, nama yazılı paylar açısından ise koşullu olarak zorunlu hale getirmiştir. Ayrıca, 6102 sayılı TTK’da, hisse senedi yerine pay senedi tabiri kullanılmıştır.

Payları tamamen veya kısmen hamiline yazılı olan anonim şirkette, yönetim kurulu, hamiline yazılı payların bedellerinin tamamının ödenmesi tarihinden itibaren üç ay içinde pay senetlerini bastırıp sahiplerine dağıtmak zorundadır. Ayrıca, hamiline yazılı pay senetlerini bastırmadan önce, yönetim kurulu “hamiline yazılı payların bedellerinin tamamen ödendiğine ve bu nedenle hamiline yazılı pay senedi çıkarılacağına” dair bir karar almalı ve bu kararı ticaret siciline tescil ettirip Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde ilan ettirmeli, ayrıca, eğer şirket bağımsız denetime tabi ise bu kararı şirketin internet sitesinde de yayımlamalıdır. Bu konuda 2021 yılında getirilen bir diğer yüküm de, hamiline yazılı pay senetlerinin Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK)’na bildirilmesidir.

Üç aylık süre, hamiline yazılı payların bedellerinin tamamen ödendiği tarihten itibaren başlar. Hamiline yazılı payların bedelleri tamamen ödenmedikçe, pay senedi bastırma yükümü de doğmaz. Hatta, hamiline yazılı payların bedelleri ödenmedikçe pay senedi de çıkarılamaz; çıkarılırsa geçersiz olur.

Ülkemizde, halka açık olmayan anonim şirketlerin büyük bir çoğunluğunun payları nama yazılıdır. 6102 sayılı TTK, bir koşulun mevcudiyeti halinde nama yazılı pay senedi çıkarılmasını da zorunlu tutmuştur. Bu koşul, nama yazılı pay senetlerin bastırılması için azlığın talepte bulunmasıdır. Azlığın, yani halka açık olamayan anonim şirketlerde şirket sermayesinin en az onda birini oluşturan pay sahiplerinin talebi üzerine, nama yazılı payların tümü için pay senedi bastırılır ve bütün nama yazılı pay sahiplerine dağıtılır. Yoksa, sadece talepte bulunan azlık için senet bastırılmaz. Azlıktan böyle bir talep gelmemesi halinde, nama yazılı pay senedi bastırma yükümü doğmaz. 

Bu konuda sıkça sorulan hususlardan birisi, anonim şirkette azlık talep etmese de nama yazılı pay senedi bastırılmasının mümkün olup olmadığıdır. 6102 sayılı TTK’nın konuya dair 486’ncı maddesinin üçüncü fıkrasının gerekçesinde “Bu hükümle nama yazılı pay senetlerinin bastırılması olanağının yolu açılmıştır. Hüküm uyarınca azlık isterse nama yazılı pay senedi bastırılıp tüm nama yazılı pay senedi sahiplerine dağıtılacaktır. Böylece kapalı anonim şirketlerde özellikle aile şirketlerinde pay senedinin bastırılmaması ve dağıtılmaması yoluyla baskı yapılması, pay sahiplerinin bu sıfatlarını ispattan yoksun  bırakılmaları,  devir olanaklarının  sınırlandırılması  gibi hukuka aykırı yöntemlerin önüne geçilmiştir.” denilmiştir.

Böylece, Yasa Koyucu, anonim şirketin pay senedi çıkarmaya yanaşmaması durumunda azlığa böyle bir talep hakkı tanımış ve hatta talebin reddi halinde mahkemeye müracaatı mümkün kılmıştır. Azlıktan böyle bir talep gelmese dahi, anonim şirket pay senedi bastırıp nama yazılı pay sahiplerine dağıtıyor ise, yasal zorunluluğa koşulsuz olarak uyuyor demektir ki, anılan hükmün getirmesinin temel amacı da budur zaten. Kaldı ki, yasada azlığın talebi olmadan nama yazılı pay senedi bastırılamayacağına dair bir düzenleme de bulunmamaktadır. Dolayısıyla, anonim şirkette azlık talep etmese bile, yönetim kurulu, özellikle vergi istisnalarından faydalanmaları amacıyla nama yazılı pay senedi bastırıp sahiplerine dağıtabilir. Bunun önünde herhangi bir engel bulunmamaktadır.